دفاع مشروع در حقوق بین الملل به معنای استفاده از نیرو توسط یک فرد یا کشور در پاسخ به یک حمله مسلحانه است. این مفهوم به منظور حفظ حقوق و منافع کشورها و افراد، به وجود آمده است. به طور کلی، دفاع مشروع شامل دو شرط اساسی و یک شرط تکمیلی است .وجود حمله مسلحانه، دفاع ضروری و متناسب و اعلامیه دفاع. برای شناخت دفاع مشروع، لازم است .شرایط موجود دقیقاً بررسی شود .از استفاده از نیرو تنها در صورتی استفاده شود.به شدت ضروری باشد و متناسب با حمله باشد.

استفاده از دفاع مشروع در حقوق بین الملل برای حفظ امنیت و حقوق کشورها و افراد بسیار حائز اهمیت است. با این حال، برخی کشورها ممکن است به دلیل منافع سیاسی، با استفاده از تحریم‌های اقتصادی یا تهدید به استفاده از نیرو، به یک کشور دیگر فشار بیاورند که این ممکن است به عنوان یک حمله نظامی شناخته شود. بنابراین، دفاع مشروع در حقوق بین الملل، نیاز به شناخت دقیق شرایط موجود دارد و در هر مورد باید به صورت جداگانه بررسی شود تا بتوان به درستی تعیین کرد که آیا استفاده از نیروی نظامی در کنار دفاع مشروع، قابل قبول است یا خیر.

دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل چیست؟

این مقاله درباره جنبه‌های مختلف دفاع مشروع در حقوق و سیاست بین‌المللی است. مفهوم دفاع مشروع در حقوق بین‌المللی به سادگی نیست و به دلیل نبود توضیحات کافی در مورد پیامدهای حقوقی دفاع، این موضوع با چندین اختلاف همراه است. همان‌طور که بسیاری از مفاهیم دیگر، موضوع دفاع مشروع نیز مستقیماً با سیاست بین‌المللی مرتبط است. دادگاه بین‌المللی دادگستری بر عهده بوده است که برای اشتباه تفسیر کردن پیامدهای حقوقی دفاع مشروع مسئولیت پذیرد. با تکامل حقوق و سیاست بین‌المللی، مفهوم دفاع مشروع نیز تحول کرده است، اما هنوز برخی جنبه‌های آن نیاز به توضیحات بیشتری دارند.

هدف این مقاله، توضیح دادن وضعیت‌هایی است که در آن‌ها دفاع شخصی قانونی در حقوق بین‌المللی محسوب می‌شود. همچنین، هدف مقاله، حل اختلافات مربوط به دفاع شخصی با توجه به مقالات مختلف سازمان ملل متحد و دادگاه بین‌المللی دادگستری است. در این مقاله، مفاهیم اشتباهی در ماده ۵۱ از منشور ملل متحد و نحوه سوءاستفاده از حق قانونی دفاع شخصی برای تروریسم نیز بررسی شده‌اند.

این مقاله شامل پنج بخش است. بخش اول، بررسی ادبیات است که تاریخچه دفاع مشروع در حقوق بین‌المللی و نحوه تحول آن را بررسی می‌کند. این فصل به عنوان پایه برای تحقیقات تفصیلی در این موضوع عمل می‌کند. پس از آشنایی با تاریخچه و دامنه دفاع مشروع، مقاله بررسی‌های مختلفی درباره دفاع شخصی را که توسط دادگاه بین‌المللی دادگستری و سازمان ملل متحد مطرح شده است، بررسی می‌کند. با تحلیل این تفسیرها و دیدگاه‌ها، مقاله برای رفع برخی از اختلافات مربوط به دفاع شخصی، تلاش می‌کند. به‌طور خاص، تحقیق در این مقاله بر روی شرایطی که در آن دفاع قانونی است، تمرکز داردو نحوه استفاده از حق قانونی دفاع شخصی برای تروریسم را بررسی می‌کند.

تحلیل ارائه شده در این مقاله بر اساس بررسی مفاد مختلف مقالات سازمان ملل متحد و دادگاه بین‌المللی دادگستری، به همراه مباحث مربوط به اصل کارولین و ماده ۵۱ از منشور ملل متحد انجام شده است. با تلفیق این منابع مختلف، مقاله توانسته است نتایج مهمی در مورد پیامدهای حقوقی دفاع مشروع در حقوق و سیاست بین‌المللی استخراج کند.

در بخش نهایی مقاله، نکات مهمی که از بحث و تحلیل استخراج شده‌اند، برجسته شده‌اند. این بخش به عنوان نتیجه‌گیری تحقیق، خلاصه‌ای از نتایج کلیدی ارائه شده در طول مقاله را ارائه می‌دهد. در کل، تحقیق ارائه شده در این مقاله به بحثی پیچیده و اغلب اشتباه متفاوت در حقوق و سیاست بین‌المللی می‌پردازد و برای درک بهتر پیامدهای حقوقی دفاع مشروع، بسیار مهم است.

تاریخ دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل

با توجه به وضعیت سیاست بین‌المللی، حقوق بین‌المللی به‌طور کامل از هر کشوری جلوی اعلام جنگ را گرفته است و به همین دلیل کشورها از دفاع مشروع به‌عنوان یک ابزار برای استفاده از نیرو در برابر یکدیگر استفاده می‌کنند. با شکست امنیت سازمان ملل، کشورها مجاز شده‌اند امنیت خود را به‌صورت خودمختارانه دفاع کنند و در نتیجه، مجاز به استفاده از نیرو به‌نام دفاع مشروع هستند. این ممنوعیت کامل استفاده از نیرو در هر صورتی، باعث ایجاد بی‌حرکتی در کشورها شده است. در واقع، این بند از فصل‌نامه، مهاجمان را به تقویت قدرت دعوت کرده است. به‌همین دلیل، کشورها از دفاع مشروع به‌عنوان حق قانونی خود برای مقابله با مهاجمان استفاده می‌کنند.

استفاده درست از دفاع مشروع و بهره‌برداری از آن، درصورت درک صحیح ماده ۵۱ از فصل‌نامه، قابل درک است. ماده ۵۱ بیان می‌کند که حق دفاع مشروع (فردی و متقابل) در صورت تجاوز نظامی، قانونی است. اما، کشورها فقط مجاز به استفاده از این حق هستند، مگر اینکه شورای امنیت برای حل مشکل دخالت کند. زمانی که اختلافاتی درباره ماده ۵۱ به‌وجود آمد، به دلیل قدرت محدود شورای امنیت، یک اصلاحیه در ماده صورت گرفت و مشارکت هر سازمان انسانیتی یا کشوری در صورت عدم توانایی شورای امنیت در حفظ صلح، مجاز شد (آلتر، ۲۰۱۴). در اینجا، چهار چیز درباره مفهوم دفاع مشروع در حقوق بین‌المللی که توسط ماده ۵۱ تفسیر شده است، واضح است:

اولین و مهمترین ویژگی این ماده، بیان می‌کند که دفاع مشروع به عنوان یک ‘حق’ قانونی اعلام شده است و بنابراین هر کشوری قدرت قانونی استفاده از این حق را دارد، بدون هیچ التزامی.اگر ماده ۵۱ را به دقت بخوانیم، کشورها مجاز به استفاده از نیرو برای خودکمکی به‌منظور حفظ صلح و امنیت خود هستند.بخشی از ماده ۵۱ که دفاع مشروع فردی و متقابل را قانونی اعلام می‌کند، می‌تواند دروازه‌ای برای ایجاد جنگ بین کشورها باشد. دو یا چند کشور می‌توانند به‌نام دفاع مشروع، با یک کشور دیگر دست به همکاری بزنند.

آخرین و مهمترین نکته، این است که ماده ۵۱ به‌وضوح سناریوهایی را که دفاع مشروع قانونی است تعریف نکرده است. این ماده بیان نمی‌کند که کشورها فقط می‌توانند از این حق برای حفظ زندگی خود استفاده کنند، بنابراین کشورها می‌توانند در هر شرایطی از این حق استفاده کنند.

روش تحقیق در این مقاله اصولا بر پایه تحلیل شواهد نظری و مقالات است و با حقوق و سیاست بین‌الملل مرتبط است، بنابراین روش تحقیق مناسب برای این مقاله، روش نظری است. منابع اولیه و ثانویه جهت تحقیق به‌کار گرفته شده‌اند و در صورت نیاز به آن‌ها ارجاع داده شده است.

قانون اساسی سازمان ملل متحد و دلایل حقوقی داکترین کارولین به نظر می‌رسد قوانین دقیق و واضحی درباره استفاده از حق دفاع شخصی ارائه نمی‌دهند. به‌عنوان مثال، ماده ۵۱ هیچ چیز درباره استفاده از دفاع شخصی به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه نمی‌گوید. این ماده بیان می‌کند که یک کشور می‌تواند در صورت حمله به حق دفاع شخصی خود را اعلام کند، اما بسیاری از کشورها از دفاع شخصی برای جلوگیری از حملات استفاده می‌کنند و این نوع دفاع شخصی به عنوان دفاع شخصی پیشگیرانه شناخته می‌شود.

پاسخ به این ابهامات می‌تواند با تفسیر درست ماده ۵۱ یافت شود. اگر ماده ۵۱ از دیدگاه محدود کننده تفسیر شود، حق دفاع شخصی فقط در صورتی قانونی است که حمله قبلاً رخ داده باشد و بنابراین در ماده ۵۱ هیچ جایی برای دفاع شخصی پیشگیرانه وجود ندارد. اگر این موضوع درست باشد، کشورها باید منتظر بمانند تا موشک‌ها یا پهپادها به مرزهایشان برسند تا از حق دفاع شخصی استفاده کنند. در سال ۲۰۰۴، وقتی که نظام اساسی سازمان ملل متحد اصلاح شد، این موضوع در سطح بین‌المللی مطرح شد و در دادگاه بین‌المللی عدالت، نتوانست توضیحی ارائه دهد. با این حال، دبیرکل سازمان ملل متحد یک کمیته تعیین کرد و یک بند درباره دفاع پیشگیرانه اضافه کرد. گزارش ارائه شده توسط نظام اساسی سازمان ملل متحد، دفاع پیشگیرانه را قانونی تشخیص داد اگر تهدید موجود بسیار حیاتی باشد.

اما هر کشور برای تدابیری که به‌نام دفاع شخصی اتخاذ می‌کند، به شورای امنیت اطلاع داده می‌شود. همچنین، در صورت دفاع پیشگیرانه، کشورها باید پیش از اتخاذ هرگونه اقدامی به شورای امنیت اطلاع دهند. افزودن دفاع پیشگیرانه در ماده ۵۱، باعث شور و هیاهو در سیاست بین‌الملل شدیده شد. شایعاتی آغاز شد که کشورها می‌توانند از این حق جدید بهره‌مند شوند و از این قدرت برای استفاده غیرقانونی از نیرو در برابر یکدیگر استفاده کنند. این شایعات زمانی خاتمه یافت که نظام اساسی سازمان ملل متحد روشن کرد که استفاده از نیرو و حق دفاع شخصی دو مسئله متفاوت هستند. قوانینی که استفاده از نیرو را محدود می‌کنند، نمی‌توانند بر حق دفاع شخصی اعمال شوند.

اگرچه پایه ماده ۵۱ از نظام اساسی سازمان ملل متحد، که به عنوان یک مرجع در حقوق بین‌الملل به‌شمار می‌رود، نسخه تکامل یافته از پیمان‌ها و پیمانکاری‌های صلح است، اما این ماده احتمال ساختار یافته‌تر شدن بسیاری از مسائل درباره حق دفاع شخصی را به‌دنبال دارد. با این حال، ماده ۵۱ هنوز هم جای کار بسیاری برای اصلاحات دارد.

تعریف دفاع مشروع در حقوق بین الملل

یکی از مفاهیم مهم در است.در خصوص حمله و تهدید به حمله.محدوده اجرایی قدرت‌های دولتی و همچنین در مسایلی مانند حقوق بشر و حقوق بشردوستانه نیز به کار می‌رود. در این مقاله، ما به بررسی مفهوم دفاع مشروع، اصول و مبانی آن، و نحوه اجرایی شدن آن در حقوق بین‌الملل می‌پردازیم.

در حقوق بین‌الملل یعنی استفاده از نیروی نظامی یا دفاعی به منظور مقابله با یک حمله یا تهدید به حمله که ممکن است مورد انتقاد قرار گیرد. با توجه به این که این مفهوم در قوانین بین‌المللی تعریف شده است، برای دولت‌ها بسیار مهم است که در این زمینه رعایت قوانین بین‌المللی را به خوبی بکنند.

اصل دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل

 یکی از اصول مهم حقوق بین‌الملل است که به دولت‌ها اجازه می‌دهد در صورتی که با حمله یا تهدید به حمله مواجه شوند، از نیروی نظامی یا دفاعی استفاده کنند. این اصل در قوانین بین‌المللی شناخته شده است و به دولت‌ها اجازه می‌دهد که در صورت نیاز، از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی استفاده کنند تا خود و مردمشان را در برابر حملات محافظت کنند.

اصل دفاع مشروع دارای چندین مفهوم است که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد

•  استفاده از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی باید متناسب با حمله باشد و در مقابل حمله انجام شود.
• هدف از استفاده از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی، مقابله با حمله و نه تحقیر کشور دیگر یا جنگ به منظور اشغال کشور دیگر است.
• در صورتی که امکان دفاع به دست نیست، استفاده از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی برای دفاع از خود و دیگران مجاز است.

به طور کلی، به دولت‌ها اجازه می‌دهد که در صورت لزوم، از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی استفاده کنند تا خود و مردمشان را در برابر حملات محافظت کنند. اما برای اجرای این اصل باید به قوانین بین‌‌المللی و اصول حقوق بشری توجه شود و از استفاده ناعادلانه از نیروی نظامی یا دیگر اقدامات دفاعی خودداری شود.

 نیروی استفاده شده باید متناسب با حمله باشد و در مقابل حمله انجام شود.

 هدف از استفاده از نیرو باید مقابله با حمله باشد و نه تحقیر کشور دیگر یا جنگ به منظور اشغال کشور دیگر.

 در صورتی که امکان دفاع به دست نیست، استفاده از نیرو برای دفاع از خود و دیگران مجاز است.

نحوه اجرایی شدن دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل

در صورتی که دولتی به دلیل حمله یا تهدید به حمله، به دفاع از خود نیاز داشته باشد، باید به شرط رعایت اصول دفاع مشروع، اقدامات لازم را انجام دهد. این اقدامات ممکن است شامل استفاده از نیروی نظامی، تحریم‌های اقتصادی و یا دیگر اقدامات مشابه باشد.

به‌طور کلی، اجرای دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل باید با رعایت اصول و قوانین بین‌المللی صورت گیرد. باید به دلیل دفاع، از قوانین بین‌المللی پشتیبانی کرد .و هرگونه استفاده از نیروی نظامی باید با توجه به میزان تهدید و حمله، متناسب باشد. به این ترتیب، دفاع مشروع می‌تواند به دولت‌ها در مقابل حملات و تهدیدات مختلف کمک کند و به حفظ امنیت بین‌المللی کمک کند.

 

 حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، دفاع مشروع به عنوان یک ابزار حقوقی مهم برای حفظ حقوق بشر و پایبندی به اصول حقوق بشردوستانه شناخته می‌شود. به عنوان مثال، در صورتی که یک دولتی به شکل غیرمستقیم در نقض حقوق بشر در دیگر کشورها دخالت داشته باشد.دیگر دولت‌ها می‌توانند با استفاده از دفاع مشروع، نسبت به آن دولت اقدامات قانونی انجام دهند.

همچنین، در قوانین بین‌المللی، در مقابل حملات تروریستی نیز به کار می‌رود. در این حالت، دولت‌ها می‌توانند با استفاده از دفاع مشروع، اقدامات لازم را برای مقابله با تهدیدات تروریستی انجام دهند.

 در حقوق بین‌الملل، به دلیل ماهیت حساس آن، باید با دقت و صرفه‌جویی انجام شود. دولت‌ها باید با رعایت اصول و قوانین بین‌المللی، به کمک دفاع مشروع، از خود و مردم خود در مقابل حملات و تهدیدات مختلف محافظت کنند.

 دفاع مشروع در حقوق بین الملل

یک مفهوم مهم در حقوق بین الملل است .معنای استفاده از نیروی فیزیکی در برابر یک حمله با هدف دفاع از خود یا دیگران است.در حقوق بین الملل، دفاع‌مشروع به عنوان یکی از شرایط مشروعیت استفاده از نیرو مطرح می‌شود.

بر اساس منشور ملل متحد، استفاده از نیرو تنها در صورت  یکی از دو شرط زیرمجاز است.

 حمله نظامی مسلحانه ایجاد شده باشد

۲- دفاع با استفاده از نیرو ضروری و متناسب با حمله باشد.

به عبارت دیگر، استفاده از نیرو تنها زمانی مجاز است .که دفاع از خود یا دیگران ضروری باشد و به میزان لازم و متناسب با حمله باشد. در غیر این صورت، استفاده از نیرو به عنوان یک حمله نظامی شناخته خواهد شد.

قوانین جنگ و حقوق بشر نیز بسیار مهم است. به عنوان یکی از حقوق اساسی افراد در زمان جنگ شناخته می‌شود.هرگونه خشونت و استفاده از نیرو در جنگ باید به حداقل ممکن محدود شده باشد.با شرایط دفاع مشروع متناسب باشد.

تفاوت اصلی بین دفاع مشروع و حمله نظامی این است. در دفاع‌مشروع، استفاده از نیرو صرفاً برای مقابله با یک حمله مسلحانه استفاده می‌شود.در حالی که در حمله نظامی. نیروی نظامی به صورت هدفمند و بدون مجوز قانونی به یک کشور یا ناحیه حمله می‌کند.

 استفاده از نیرو تنها به طور لازم و متناسب با حمله استفاده می‌شود. این به این معنی است.که فرد یا کشوری که از دفاع مشروع استفاده می‌کند.تنها به اندازه لازم و متناسب با حمله، از نیرو استفاده می‌کند .و به میزان بیشتری از آن استفاده نمی‌کند.در حمله نظامی، نیروی نظامی به دلیل تسلط ، به صورت هدفمند و در مقیاس بزرگ حمله می‌کند.

کتابهای معروف حقوق بین‌الملل

• Alter, K. J. (2014).  توسط کارن جی. آلتر، استاد علوم سیاسی و حقوق در دانشگاه نورث‌وسترن
•  http://buffett.northwestern.edu/documents/working-papers/Buffett-13-001-Alter.pdf
• مارک آمستوتز در کتاب “اخلاق بین المللی
• http://www.corteidh.or.cr/tablas/R08117.pdf
• ایگریو های بین المللی، کتابی است که توسط استیون برچیل، آندرو لینکلیتر، ریچارد دویتاک، جان دانلی، تری ناردین، مایکل پترسون، مارتین جی. براون و جیلیان چایلد نوشته شده است. این کتاب با بررسی نظریات اصلی روابط بین المللی، شامل واقع بینی، پست واقع بینی، سازمانی، انتقادی، فمینیستی و سایر نظریات، به درک بهتری از روابط بین المللی کمک می کند. همچنین، این کتاب به بررسی مفاهیم مهمی مانند سیاست، اقتصاد، جنگ، صلح، قدرت و نظام بین المللی می پردازد. کتاب جامعی است که برای دانشجویان رشته‌های مرتبط با روابط بین المللی و مطالعات منطقه‌ای مناسب است

لینک کتاب

• کتاب “فعالان فراتر از مرزها: شبکه‌های دفاع از حقوق در سیاست بین‌المللی”، نوشته مارگارت ای. کک و کاترین سیکینک، به مطالعه شبکه‌های فعالیتی بین‌المللی و نقش آنها در سیاست بین‌المللی می‌پردازد. در این کتاب، نویسندگان به بررسی شبکه‌های فعالیتی و جنبش‌های مردمی در مقابله با مسائل مرتبط با حقوق بشر، محیط زیست، مسائل زنان و سایر موضوعات بین‌المللی می‌پردازند. نویسندگان به تحلیل نقش شبکه‌های فعالیتی در افزایش آگاهی عمومی، ایجاد فشار بر دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و تحقق تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی می‌پردازند. این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران علاقه‌مند به مطالعات بین‌المللی، دفاع از حقوق بشر و جنبش‌های مردمی مناسب است.Press. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/S0008423900014219
• کتاب “نظریه روابط بین المللی: یک مقدمه بحرانی” نوشته کریستین وبر، به بررسی نظریات مختلف روابط بین المللی از جمله واقع‌بینی، سازمانی، پست واقع‌بینی، فمینیسم، نقشی، انتقادی، اقتصاد سیاسی، و نظریات دیگر مرتبط با این حوزه می پردازد. در این کتاب، نویسنده به بررسی تاریخچه و تحول نظریات روابط بین المللی، مفاهیم اساسی، و مسائل کلیدی در این حوزه می پردازد. به علاوه، نویسنده به بررسی روش‌های مختلف ارزیابی و تحلیل نظریات می‌پردازد و رویکردهای مختلفی را برای نقد و تحلیل نظریات بررسی می‌کند. کتاب “نظریه روابط بین المللی: یک مقدمه بحرانی” برای دانشجویان رشته‌های مرتبط با روابط بین المللی، مطالعات منطقه‌ای و علوم سیاسی مناسب است. Routledge. http://csspoint.yolasite.com/resources/International%20Relations%20Theory.pdf

کتاب‌های ایرانی دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل

جبران خسارت بزه دیدگان جنایت علیه بشریت

تحول مفهوم دفاع مشروع در حقوق بشر

سوالات متداول در دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل